Kroskoaren aurkako uraren zurrumurrua, lertxun baten karranka paduren gainetik hegan, itsasaldiarekin batera igotzen den aire gazia… Badira barrutik baino ulertzen ez diren esperientziak, eta horietako bat da Urdaibaiko itsasadarrean arraun egitea. UNESCOk Biosferaren Erreserba izendatu zuen 1994an. Santutegi natural horrek Gernika, Mundaka eta Bermeo besarkatzen ditu, eta itsasoaren igoera eta jaitsiera bakoitzean aldatzen diren ekosistemen mosaikoa zabaltzen du bisitariaren aurrean.

UR Urdaibai enpresak turismo aktiboan eta ingurumen-hezkuntzan urte askotako esperientzia du, eta ingurune hori arraunean esploratzeko hiru modu proposatzen ditu, publiko eta maila guztietara egokituak. Abiapuntua, bere ibilbide gehienetan ohikoa, Gautegiz-Arteagan dago, estuarioaren bihotzean, eta ontziek —kanoa eta kayak zabalak, egonkorrak eta urperaezinak— zeharkaldi eroso eta segurua bermatzen dute.

1. Jaitsiera gidatua: kultura eta naturaren arteko bidaia

Kanoan gidarekin jaistea aukera ezin hobea da ingurunearen edertasun naturala ez ezik, haren historia ere ezagutu nahi dutenentzat. Bi ordu eta erdi inguruz, Gautegiz-Arteaga eta Laidako hondartzaren arteko ibilbidea eskualdeko itsas kulturari buruzko eskola bizia bilakatzen da: garai bateko ehundegi eta ontziolak, uraren jarioa aprobetxatzen zuten itsas-errotak, inguruko herrietan oraindik ere lozorroan dauden arrantza tradizioaren oihartzunak.

Gidariak ondo ezagutzen du ingurua, erritmoa markatzen du eta pasadizoak partekatzen ditu junkalen gainetik hegan doazen hegazti espezieei buruz edo itsasadarraren sekretu geologikoei buruz. Talde eta familientzako esperientzia ezin hobea da. Gutxienez 8 urte izan behar ditu (12, banaka parte hartzen bada). Ordutegia mareen araberakoa da, eta mareek erabakitzen dute jaitsieraren norabidea: batzuetan itsasorantz, besteetan barrualderantz, beti ere naturaren konpasean.

2. Jaitsiera librea: zure erara arraun egin

Gidaririk gabe arraun egitearen autonomia eta lasaitasuna nahiago dutenentzat, UR Urdaibaik jaitsiera libreko aukera eskaintzen du. Ibilbidea berdina da —Gautegiz-Arteaga eta Laida artean—, baina erritmoa norberak markatzen du. Abiatu aurretik, taldeak kanoaren erabilerari, korronteei eta ibilbideari buruzko azalpen labur bat emango du. Hortik aurrera, itsasadarra agertoki irekia da, eta bihurgune bakoitzak ezusteko bat ekar dezake: kormoran-saldo bat, junko artean ezkutatutako uhartetxo bat, arratsaldea erortzean uraren gainean urre-koloreko isla bat.

Ibilbidea ere bi ordu eta erdikoa da, ur lasaietatik igarotzen da eta hasiberrientzat egokia da. Inguruarekin konektatzeko modu intimo eta pausatua da, entzutera gelditu eta presarik gabe behatzekoa. Izan ere, Urdaibain denborak, mareak bezala, bere erritmoan egiten du aurrera.

3. Kanoan zeharkaldia: kanalen eta hondartzen arteko jardunaldia

Hirugarren modalitateak, kanoan egiten den zeharkaldiak, ordu eta erdiko ibilaldi zirkularra proposatzen du, irteera eta helmuga Arketako portu txikian duena, enpresaren instalazioen ondoan. Handik, ibilbideak estuarioko txoko enblematikoenetako batzuk inguratzen ditu: Kanala, Sukarrieta, Laida eta San Antonio, eta ikuspegi pribilegiatuak Mundakako bokalerantz, euskal surfaren sorlekurantz.

Gidari aditu batek lagunduta, bokaleko paisaia aldakorra ezagutuko dute parte-hartzaileek: barruko hondartzak babesten dituzten dunak, itsasbeheran azaleratzen diren hondar-bankuak, itsas bizitza babesten den urpeko belardiak. Zeharkaldi arina da, 10 urtetik aurrera egiteko modukoa, familientzat edo natura betean bestelako goiz bat bilatzen dutenentzat ezin hobea.

Arraunean ari den paradisua

Ariketa fisikoaz edo osagai ludikoaz haratago, Urdaibain arraunean egitea lurraldea ulertzeko modu bat da. Itsasadarra, Gernikatik Kantauriraino sigi-saga doana, komunikaziorako ardatz izan da mendeetan zehar, bai eta sostengu ekonomiko eta giza istorioen eszenatoki ere. Gaur egun, biodibertsitatearen santutegi bihurtuta, errespetuz ibiltzen uzten da, trukean ahazten zaila den sentsazioa eskainiz: ur geza eta gaziaren arteko oreka perfektuan flotatzea, lurraren eta itsasoaren artean.

UR Urdaibaiko ibilbideak maila guztietarako pentsatuta daude eta marearen baldintzetara egokitzen dira. Irteerak talde txikientzat antolatzen dira —nahiz eta kanoek 64 pertsona har ditzaketen txanda bakoitzean—, eta material teknikoa eskaintzen zaie erronka handiagoa nahi dutenei. Behar den ekipamendu guztia —txalekoak, palak, kanoak edo kayakak— sartzen da, eta taldearen tratu hurbilaren ondorioz, esperientziarik gabekoak ere gustura sentitzen dira lehen minututik.

Mareen eta memoriaren artean

Ibilbidearen amaieran, kanoa ertzera poliki irristatzen den bitartean eta olatuen soinua hegaztienarekin nahasten den bitartean, ulertzen da zergatik den Urdaibai paisaia bat baino askoz gehiago. Ekosistema bizia da, oreka lezioa eta ingurunea patxadaz begiratzeko gonbita etengabea.

Esperientziak aztarna bikoitza uzten du: muskuluetan, arraun egiteko ahalegin atseginagatik, eta oroimenean, horrelako leku batek bakarrik eskain dezakeen lasaitasunagatik. Padura artean nabigatu ondoren lehorrera itzultzea eraldatuta itzultzea da, uraren isiltasunetik Euskal Herriaren bihotza bera ikusi izanaren ziurtasunarekin.