Eszenaren erdigunean, María Goiricelayaren zuzendaritzapean, Ainhoak —Zientzia Politikoetan doktore berria— bere tesia defendatzen du epaimahai akademiko baten aurrean. Gaia erosoa, ia aseptikoa, dirudi hasieran: desobedientzia zibila demokraziaren osasunerako tresna legitimo eta beharrezkoa dela. Baina antzerkiak, benetan funtzionatzen duenean, ez du abstrakzioarekin konformatzen. Funtzioak aurrera egin ahala, defentsa akademiko hori errealitatearen indarrez zeharkatzen duen kontakizun batek hausten du: 18/98 makroprozesu judiziala, Baltasar Garzónen ekimenez hasitako diligentzietatik abiatua, non eskubide zibilen aldeko fundazio bati lotutako hainbat pertsona epaitu zituzten. Galdera, hortik aurrera, ez da teorikoa soilik: ez da bakarrik zer den desobedientzia, baizik eta nork ordaintzen duen haren prezioa.

Lanaren egiturak etengabeko joan-etorria proposatzen du bi espazio sinbolikoren artean —unibertsitatea eta epaitegia—, tentsio beraren bi polo gisa. Batean pentsatzen da, bestean zigortzen. Batean pentsamendu kritikoa aitortzen da, bestean haren mugak ezartzen dira. Didaktismotik eta dokumentu-berreraikuntzatik urrun, testuak adibide historiko esanguratsuak baliatzen ditu desobedientzia zibilaren genealogia bat marrazteko: eskubideen konkistako mugarri handietatik gaur egun boterearentzat deserosoak izaten jarraitzen duten praktiketara.

María Goiricelayak idatzi eta zuzendu duen obra honek koherentzia osoz jarraitzen dio bere ibilbideari: antzerkia pentsamendu politikorako espazio gisa ulertzen duen sortzailearena, emozioari uko egin gabe. “Beti sentitu dut desobedientziarenganako eta matxinadarenganako lilura”, adierazi izan du sortzaileak, haurtzarotik lagundu dion hitz bat gogoratuz: desobedientea. Bulkada intimo horrek zeharkatzen du obra, eta eskematismotik salbatzen du: hemen ez da matxinada abstraktua goratzen, baizik eta haren ondorio legalak, kostu pertsonala eta dimentsio etikoa aztertzen dira.

Ekintza politikoa

Ainhoak belaunaldi oso bat ordezkatzen du: prestatua, kritikoa, marko demokratikoen jakitun, baina baita haien arrakalez ere. Bere tesia ez da ariketa akademiko isolatu bat, berez ekintza politiko bat baizik. Pentsamendu askea bermatzen duela dioen instituzio baten barruan desobedientzia zibila defendatzea keinu performatibo bihurtzen da, adostasun horren ahulezia agerian uzten duena.

‘Desobedientes 18/98’ / Desobedienteak 18/98 Bilboko Arriaga Antzokian estreinatuko da: urtarrilaren 8an euskaraz, eta 9an eta 10ean gaztelaniaz. Lanak ez ditu erantzun itxiak edo aldarrikapen lasaigarriak eskaintzen. Aitzitik, deserosotasun emankor bat uzten du airean: gaur egun ukiezintzat jotzen diren eskubide askok, bere garaian, legez kanpokotzat hartutako ekintzetan dutela jatorria. Eszenaren, historiaren eta bizitzaren arteko gurutzagune horretan, antzerkiak bere funtzio beharrezkoenetako bat berreskuratzen du: gogoraraztea obeditzea beti dela hautu bat, eta hautu guztiak ez direla bidezkoak.